تفاوت آرتروز کمر و دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر عارضه­‌ای است که بیشتر به دیسک­‌های مابین مهره‌­های ستون فقرات آسیب می‌­رساند. با افزایش سن دیسک­‌های کمر رفته‌­رفته مایع خود را از دست می‌­دهند و از حجم آن‌ها کاسته می‌­شود و این شرایط نشانه‌­هایی از پوسیدگی و ساییدگی را در آن‌ها ظاهر می­‌کند. عارضه­‌هایی همچون تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک و آرتروز از جمله مشکلاتی هستند که بعد از آسیب‌دیدگی دیسک و افزایش سن بروز می­‌کنند.

ممکن است احساس درد و ناراحتی به خاطر فشار مضاعف بر طناب نخاعی و عصب‌­ها بیمار را گریبان گیر کند. به همین منظور برخی راهکارهای درمانی مانند فیزیوتراپی، خود مراقبتی، و تزریق دارو به ستون فقرات در کنترل علائم درد موثر هستند. در صورتی که احساس ناراحتی حالت مزمن پیدا کند، احتمالاً جراحی به بیمار پیشنهاد خواهد شد.

آیا علائم دیسک کمر و آرتروز یکسان هستند؟

با افزایش سن تغییراتی در بافت ستون فقرات افراد صورت می‌­گیرد و این تغییرات زمینه را برای بروز بیماری دیسک کمر فراهم می­‌سازند. آرتروز نیز عارضه‌­ای است که مفاصل بدن را تحت تاثیر قرار می­‌دهد و به آن‌ها آسیب می­‌رساند و ثابت شده با افزایش سن در ارتباط است.

پس با این تفاسیر آیا می­‌توان ادعا کرد دیسک کمر و آرتروز کاملا شبیه به هم هستند؟

دیسک کمر چه نوع عارضه‌­ای است؟

مابین هر یک از مهره‌­های کمر دیسک­‌های حاوی مایع وجود دارند و این دیسک­‌ها به مانند جسمی ضربه گیر برای ستون فقرات ایفای نقش می­‌کنند. هر چه سن افراد بالاتر می‌­رود، این دیسک­‌ها سست­‌تر شده و از حجم مایع درون آن‌ها کاسته می‌­شود. تخت شدن، ایجاد برآمدگی و پارگی به مرور زمان باعث می‌­شود دیسک آن ویژگی کشسانی خود را از دست بدهد. در این مواقع معمولاً فرد به عارضه دیسک کمر مبتلا شده است.

موضوع جالب‌­تر این است که ممکن است بیمار به دیسک کمر دچار شده باشد و مدت­‌ها از آن بی­‌خبر باشد. در برخی موارد، تغییرات در دیسک‌­ها با علائمی همچون درد و ناراحتی همراه نیستند. یا اینکه احتمال دارد بیمار به علائم دچار شود اما تا مدت‌ها نداند علائم به مشکلات ستون فقرات مربوط می‌­شوند.

آرتروز دقیقاً چه نوع بیماری است؟

آرتروز واژه‌­ای است که معمولاً به گوش افراد رسیده است، اما واقعاً چه مفهومی دارد؟ آرتروز یک اصطلاح پرکاربرد است و از آن برای توصیف درد مفصل و یا بیماری مفصلی استفاده می‌شود. این عارضه انواع و دلایل بسیاری دارد. برای مثال، تحلیل رفتن مفاصل، عفونت و التهاب از علائم اصلی آن است.

آستئوآرتریت یا آرتروز مفاصل و استخوان یکی از شایع­‌ترین شکل­‌های بیماری آرتروز است و برای توصیف آرتروز ناشی از تحیل رفتن رباط مفصلی کاربرد دارد. اگر در محل اتصال دو استخوان رباط وجود نداشته باشد، استخوان­‌ها با جابجایی مفصل به یکدیگر ساییده خواهند شد و به دنبال آن احساس درد و ناراحتی به بیمار دست خواهد داد.

با این توضیحات این پرسش پیش می­‌آید که آیا دیسک کمر و آرتروز یک نوع بیماری هستند یا با هم فرق دارند؟

عارضه دیسک کمر توصیف کننده هر گونه تغییر در دیسک­‌های ستون فقرات است. اما همانطوری که قبلاً هم به آن اشاره شد، بسیاری از بیماران مبتلا به دیسک کمر علائمی از عارضه را از خود نشان نمی‌­دهند. از این رو، نمی­‌توان بیماری آرتروز را به این دسته از بیماران نسبت داد.

با این حال، در سایر بیماران مشاهده شده دیسک کمر ممکن است آنقدر تحیل رفتگی در دیسک‌­های بین مهره‌­ای به وجود بیاورد که با هر جابجایی این مهره­‌ها به یکدیگر ساییده شوند. درد حاصله نمونه‌­ای از عارضه آستئوآرتریت ستون فقرات است.

پس آیا می­‌توان گفت فرقی بین دیسک کمر و آرتروز وجود ندارد؟ حقیقاً پاسخ خیر است. اما علائم تا حدودی شبیه به هم است. در برخی بیماران ممکن است دیسک کمر پیشرفت پیدا کند و به آتروز استخوان و مفاصل تبدیل شود. تفاوت اصلی این است که دیسک کمر آنچه در دیسک­‌های ستون فقرات رخ داده را توصیف می­‌کند. عارضه‌­هایی همچون آرتروز یا رادیکولوپاتی (سیاتیک یا گیرافتادگی عصب گردن) در نتیجه پیشرفت همین تغییرات دیسکی بروز می­‌کنند.

درمان دیسک کمر و درد بخش تحتانی کمر

روش‌­های درمانی غیر فعال برای درد بخش تحتانی کمر در اثر دیسک کمر

• داروی مسکن.:

داروهای مسکن مانند استامینوفن، داروهای استروئیدی، ناکروتیک و قرص‌­های آرامش دهنده عضله به منظور معالجه و تسکین درد بخش تحتانی کمر استفاده می‌شوند. به طور کلی مصرف قر‌ص‌ها با بعضی عوارض، خطرات و مزیت‌‌هایی همراه است و پزشکان با توجه به نوع ناراحتی کمر و سلامت کلی بیمار در خصوص تجویز دارو تصمیم­‌گیری می‌­کنند.

• دست­کاری و جابجایی مهره­‌های کمر با ماساژ:

یک متخصص طب پزشکی و درمانگر با تجربه کسی است که با طراحی یک سری حرکات می­‌تواند عصب‌­ها را از زیر فشار خارج کند، دامنه حرکتی عضو آسیب دیده را بیشتر کند، جریان خون را در ناحیه آسیب­‌دیده به حالت نرمال بازگرداند، انقباض ماهیچه‌­ای را رفع کند و برخی واکنش‌­های شیمیایی را در بدن بیمار به وجود بیاورد (مثل ترشح اندورفین) که عملکردی مانند قرص مسکن طبیعی برای بدن ایفا می‌کند و از این طریق احساس درد و ناراحتی را از بین می­‌برد.

• تزریق اپیدورال:

تزریق مستقیم داروهای استروئیدی از راه پوست و داخل ستون فقرات روش دیگری است که کمک زیادی به برطرف کردن کمردرد و کاهش التهاب ناحیه آسیب­‌دیده می‌­کند.

• دستگاه تنس:

این نوع تجهیزات پزشکی نوعی حرارت ملایم را به بدن بیمار و نقطه آسیب­‌دیده ساطع می­‌کنند و بدین طریق مانع از ارسال سیگنال­‌های درد به بخش تحتانی کمر می­‌شوند.

• اولتراسوند:

مادامی که احساس کمردرد از ناحیه تحتانی حاد شود ممکن است از اولتراسوند برای حرارت دادن به ناحیه آسیب­‌دیده استفاده شود، این تکنیک تاثیر چشمگیری در افزایش جریان خون و انتقال مواد مغذی التیام بخش به ناحیه آسیب‌دیده دارد.

• ماساژ:

ماساژ درمانی با بهتر کردن جریان خون، شل کردن عضلات، افزایش دامنه حرکتی، و افزایش سطح اندورفین بدن تا حد زیادی در رفع علائم بیماری کارساز است.

علیرغم گزینه‌­های فوق الذکر تکنیک­‌های درمانی دیگری مانند استفاده از کمپرس گرما و سرما، طب سوزنی، رفتار درمانی هم به بیماران پیشنهاد می‌­شود تا به نوعی از میزان کمردرد کاسته شود و این امکان برای بیمار فراهم شود که دوره‌­های توانبخشی و ورزشی را ادامه دهد.

درمان آرتروز کمر

کنترل و مدیریت درد، به حداقل رساندن آسیب­‌دیدگی مفصل و بهبود سطح زندگی یا حفظ کارائی بیماران از جمله اهداف کلیدی تکنیک­‌های درمانی به حساب می­‌آیند.

در همین راستا و به منظور محقق ساختن این اهداف و جلوگیری از آسیب_­ بیشتر به مفاصل، پیروی از برخی درمان­‌های دارویی و راهکارهای بهبود سبک زندگی کمک­‌کننده هستند.

این گزینه­‌های درمانی عبارتند از:

• مصرف برخی داروها
• درمان­‌های غیر دارویی
• فیزیوتراپی و کار درمانی
• آتل و استفاده از تجهیزات طبی محافظ مفصل
• آموزش و حمایت از بیمار
• کاهش وزن
• جراحی، با هدف جااندازی مفصل

تجویز دارو

در صورتی که بیمار به نوع آرتروز غیرالتهابی مثل آستئوارتریت مبتلا باشد، اغلب مواقع عارضه با تجویز داروهای مسکن، فعالیت بدنی و کاهش وزن (اگر بیمار اضافه وزن داشته باشد) قابل درمان است.

این روش درمانی در خصوص نوع التهابی آرتروز نیز جواب می­‌دهد با این تفاوت که مصرف بعضی داروهای التهاب‌­زا مانند کورتیکواستروئید و داروهای التهاب­‌زا غیر استروئیدی، داروهای غیر روماتیسمی اصلاح­‌کننده بیماری و داروهای تازه به بازار آمده موسوم به بیولوژیک نیز به بیماران پیشنهاد می­‌شوند.

تجویز دارو به نوع آرتروز بستگی دارد. متداول­‌ترین داروهای درمانی شامل:

• داروی مسکن
• داروهای التهاب­­‌زا و غیر استروئیدی
• داروهای ضد تحریک
• داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌­کننده بیماری
• داروهای بیولوژیک
• کورتیکواستروئیدها

روش­‌های درمانی فعال در جهت تسکین کمردرد

• ورزش:

ورزش به عنوان تنها روش کسب بهبودی در دراز مدت برای اکثر بیماران محسوب می­‌گردد و معمولاً ترکیبی از حرکات هوازی کم برخورد، کششی و تقویتی را شامل می‌­شود.

• ترک سیگار:

در خصوص آن دسته از بیمارانی که دخانیات مصرف می­‌کنند پزشکان به جهت بهتر کردن وضعیت گردش خون و روند درمان ترک دخانیات را پیشنهاد می­‌کنند. تحقیقات نشان داده مصرف طولانی مدت دخانیات رابطه مستقیمی با کمردرد مزمن دارد.

• کاهش وزن:

بیماران دچار اضافه وزن می­‌توانند با پایین آوردن وزن اضافی خود تا حد قابل توجهی از میزان کمردرد بکاهند، چون با این کار رباط­‌ها و عضلات تحتانی کمر تا حدودی از زیر فشار مضاعف خارج خواهند شد.

• وسایل ارگونومیک:

راهکارهای دیگری هم برای خارج کردن عضلات آسیب دیده از زیر فشار در دسترس هستند از جمله استفاده از صندلی‌­های ارگونومیک، پوشیدن کفش‌­های راحت مثل کتانی، بهره­‌گیری از تکنیک­‌های صحیح بلند کردن اشیاء و پرهیز از نشستن طولانی مدت در یک وضعیت.

درمان­‌های طبیعی

بیماران مبتلا به آرتروز می­‌توانند با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل و یک برنامه تمرینی مناسب، ترک دخانیات و پرهیز از مصرف نوشیدنی­‌های الکلی کمک زیادی به حفظ سلامت کلی خود کنند.

رژیم غذایی

رژیم غذایی مخصوصی جهت درمان بیماری آرتروز وجود ندارد اما مصرف برخی موادغذایی می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.

غذاهایی که در زیر آمده و معمولا در رژیم غذای مدیترانه‌ای وجود دارد دارای موادمغذی مناسب برای سلامت مفاصل هستند:

• ماهی
• خشکبار و مغزها
• میوه­‌ها و سبزیجات
• انواع لوبیاها
• روغن زیتون
• غلات کامل

خوراک­‌هایی که باید از خوردن آن‌ها پرهیز کرد

بیماران مبتلا به آرتروز بایستی از خوردن خوراک­‌های زیر اجتناب ورزند.

سبزیجات جالیزی همچون گوجه­‌فرنگی حاوی مواد شیمیایی موسوم به سولانین هستند و نتایج تحقیقاتی از ارتباط بین آن‌ها و درد آرتروز حکایت دارد. وقتی صحبت از این نوع سبزیجات به میان می‌­آید دیدگاه‌­های متفاوتی در این­باره مطرح است اما تعدادی از بیماران اعتقاد دارند با پرهیز از خوردن این نوع ماده غذایی شاهد کاهش علائم بیماری بوده­‌اند.

مدیریت فردی

استراتژی‌­های کلیدی عبارتند از:

• داشتن فعالیت فیزیکی متداوم
• داشتن وزن مناسب
• انجام معاینات و چکاب منظم نزد پزشک
• مراقبت از مفاصل در برابر فشارهای غیر ضروری

به منظور کمک به مدیریت و کنترل دردهای عارضه هفت عادت به بیماران پیشنهاد شده است:

• برنامه­‌ریزی:

 علائم بیماری خود را زیر نظر داشته باشید، در خصوص میزان درد، نوع قرص­‌های مصرفی و عوارض جانبی آن‌ها با پزشک مشورت کنید.

• مدیریت درد و خستگی:

امکان تلفیق راهکارهای مدیریت غیردارویی درد و رژیم دارویی وجود دارد. کلید داشتن زندگی راحت همراه با آرتروز یادگیری نحوه مدیریت خستگی است.

• بی­‌تحرک نباشید.:

ورزش برای کنترل عارضه آرتروز کمر و داشتن سلامتی کامل سودمند است.

• داشتن استراحت کافی:

علیرغم پرهیز از بی­‌تحرکی، استراحت در زمان اوج ناراحتی به همان اندازه اهمیت دارد.

• خوردن غذاهای سالم:

 داشتن وزن مناسب و پیشگیری از بروز التهاب با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل امکان‌­پذیر است. از خوردن غذاهای فرآوری­‌شده و خوراک‌­‌هایی که حاوی محصولات حیوانی و مواد التهاب­‌زا هستند پرهیز کنید و بیشتر انتخاب‌های خود را از بین غذاهای گیاهی سالم و غنی از آنتی اکسیدان و دارای خواص التهاب­‌زایی انجام دهید.

• بهبود کیفیت خواب:

احساس خستگی و علائم درد ناشی از آرتروز کمر به واسطه کم‌­خوابی تشدید ­‌می‌گردد. می­‌توانید با جستجو در اینترنت از برخی تکنیک­‌های مفید برای راحت خوابیدن و زودتر به خواب رفتن آگاهی یابید. از مصرف کافئین و ورزش‌­های طاقت­‌فرسا هنگام غروب پرهیز کنید و زمان کار کردن با رایانه، تماشای تلویزیون یا ور رفتن با گوشی را پیش از خواب به حداقل میزان ممکن برسانید.

• مراقبت از مفاصل:

بعضی نکات درباره مراقبت از مفاصل عبارتند از استفاده از مفاصل بزرگتر و قوی‌تر بدن هنگام باز کردن درب، سعی کنید موقع حمل اشیاء سنگین از یک کوله­‌پشتی استفاده کنید تا از این طریق وزن آن روی تمام مفاصل بدن قرار گیرد و موقع چنگ زدن به چیزی سعی کنید آن جسم را با استفاده از دستگیره پوشش‌­دار به سمت خود بکشید.

فیزیوتراپی

ممکن است متخصص طب پزشکی انجام یک سری روش­‌های فیزیوتراپی را به بیماران توصیه کند مانند:

• آبگرم درمانی:

 در استخر آبگرم ورزش کنید. آب به مانند تکیه­‌گاه برای عضلات و مفاصل بدن عمل می‌کند و مانع از وارد آمدن فشار بیش از حد به آن‌ها می‌­شود.

• فیزیوتراپی:

سعی کنید ترکیبی از حرکات ورزشی متناسب با بیماری و نیازهای فردی را با تکنیک­‌های ماساژ و استفاده از کمپرس سرما و گرما به کار ببندید.

• کاردرمانی:

 کارهای روزمره خود را مدیریت کنید، از تجهیزات محافظ مانند آتل و چسب کمر استفاده کنید، و از مفاصل در برابر هر نوع آسیب­‌دیدگی محافظت کرده و میزان خستگی بدن را مدیریت کنید.

فعالیت بدنی

برخی فعالیت‌­های بدنی سازگار با مفاصل و مناسب برای بزرگسالان مبتلا به آتروز کمر و بیماری­‌های قلبی عبارتند از:

• پیاده­‌روی
• شنا
• دوچرخه‌­سواری