دررفتگی کشکک زانو : علت، علائم و درمان (جاانداختن، حرکت اصلاحی و…)

دررفتگی کشکک زانو یا دررفتگی پاتلا یکی از آسیب‌های تصادفی زانو است. دررفتگی کشکک زانو آسیب‌دیدگی دردناکی است که حرکت زانوی درگیر را مختل و دردناک می‌کند. ناحیه آسیب دیده معمولاً پس از دررفتگی زانو به شدت ورم می‌کند، زانو ضعیف می‌شود و بیمار نمی‌تواند زانوی دررفته را صاف کند.

این توع درد گاهی با آسیب دیدن عضله‌ها و بافت‌های پیرامونی نیز همراه است و فقط خود کشکک زانو آسیب نمی‌بیند. در این شرایط ممکن است مقداری خون داخل شیاری که کشکک درون آن قرار می‌گیرد، گیر بیفتد؛ خون جمع شده باید توسط پزشک تخلیه شود. بنابراین برای درمان دررفتگی کشکک زانو باید به متخصص مراجعه کنید.

اولین درمان دررفتگی کشکک زانو

نخستین گام درمان برای دررفتگی کشکک زانو، جاانداختن کشکک دررفته است که حتماً باید توسط پزشک متخصص انجام شود. استراحت، استفاده از وسایل کمکی، انجام حرکات اصلاحی توصیه شده توسط متخصص فیزیوتراپی و یا طب فیزیکی به روند تسریع درمان کمک بسیاری می‌کند.

دلایل دررفتگی کشکک زانو

دلایل شایع دررفتگی کشکک زانو به شرح زیر است :

• وارد شدن ضربه به زانو :

برای مثال وقتی مفصل زانو به شدت به جسمی سخت یا بدن فرد دیگری برخورد می‌کند.

• تغییر جهت ناگهانی :

وقتی پا هنوز محکم روی زمین است، فرد زانو را ناگهان می‌چرخاند ـ این اتفاق هنگام ورزش یا رقص شایع است.

• ضعیف بودن عضله‌های پا :

ضعف عضله‌ها باعث می‌شود که به مفصل زانو فشار وارد شود.

• نامنظم بودن یا بالا بودن غیرعادی کاسه زانو

• قدبلند بودن و یا اضافه وزن داشتن :

وزن زیاد یا قد بلند خطر دررفتگی کشکک زانو را افزایش می‌دهد. بانوان بیشتر مستعد دررفتگی کشکک زانو هستند. ممکن است رباط داخلی پاتلوفمورال پس از دررفتگی کشکک زانو پاره شود؛ این رباط کاسه زانو را داخل زانو نگه می‌دارد.

رباط پاره شده احتمالاً همان سطح کشش را پس از التیام یافتن نخواهد داشت، این وضعیت به دررفتگی‌های مکرر کشکک زانو در آینده دامن می‌زند.

علائم دررفتگی کشکک زانو

معمولاً به صورت دردی شدید و ناگهانی در جلوی زانو هنگام آسیب‌دیدگی حس می‌شود. درد عموماً با احساس خالی کردن زانو یا احساس «از جا درآمدن» چیزی همراه است.

همچنین ممکن است زانوی دررفته در مقایسه با زانوی سالم بدشکلی واضحی داشته باشد. زانو گاهی اوقات ظرف یک تا دو ساعت پس از آسیب‌دیدگی به سرعت ورم می‌کند. وقتی کشکک زانو پس از دررفتگی به جای اصلی خود برمی‌گردد، بیماران معمولاً درد خفیف و سنگینی را حس می‌کنند که ممکن است در اثر حرکت کردن به درد شدیدتری تبدیل شود.

درد عموماً هنگام فعالیت‌هایی حس می‌شود که با خم یا صاف کردن زانو همراه است و به خصوص هنگام تحمل وزن به بیشترین حد می‌رسد. برای مثال بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا سراشیبی و انجام دادن حرکت‌های اسکات و لانژ، دویدن یا پریدن باعث شدیدتر شدن درد می‌شود.

همچنین حاشیه‌های کشکک زانو به لمس حساس است و لمس کردن آنها باعث شروع درد می‌شود. به‌علاوه بیماران صدای کلیک یا سایشی را هنگام خم یا صاف کردن زانو می‌شنوند. هرگز سعی نکنید کشکک دررفته را خودتان جا بیاندازید، چون بااین کار ممکن است آسیب‌دیدگی بیشتر شود.

تشخیص دادن دررفتگی کشکک زانو

متخصص تکنیک‌های معاینه‌ای را به کار می‌گیرد که برای تشخیص دادن حرکت اضافی کشکک زانو در شیار قدامی کاربرد دارد و به کمک این تکنیک‌ها متوجه می‌شود که آیا کشکک زانو دررفته است یا مشکل از ناپایداری مستمر کشکک زانو است. رادیوگرافی غالباً در زمان آسیب‌دیدگی انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که استخوان‌ها زانو نشکسته یا ترک نخورده است. آزمایش‌های دیگری مانند MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) نیز گاهی برای تشخیص افتراقی و رد احتمال آسیب ندیدن داخل زانو انجام می‌شود.

درمان دررفتگی کشکک زانو

برای درمان این بیماری معمولاً روش‌های زیر به بیمار توصیه می‌شود:

• کشکک زانوی دررفته به سرعت به محل اصلی خود برگردانده و کشکک جاانداخته می‌شود:

جاانداختن کشکک زانو باید تحت بیهوشی عمومی یا با بی‌حسی موضعی انجام شود.

• به مفصل زانوی با کشکک دررفته استراحت بدهید:

از انجام دادن فعالیت‌هایی که باعث آسیب‌دیدگی می‌شود، خودداری کنید و حرکت‌های دردناک انجام ندهید.

• گرمادرمانی و سرمادرمانی را امتحان کنید:

درد و التهاب در اثر گذاشتن کیسه یخ روی مفصل آسیب دیده کمتر می‌شود. کیسه یخ را هر بار به مدت ۱۵ ـ ۲۰ دقیقه روی زانو بگذارید. سرمادرمانی را در دو هفته اول پس از آسیب‌دیدگی، هر روز در مجموع چند ساعت انجام بدهید.

وقتی دو یا سه روز گذشت و درد و التهاب برطرف شد، عضله‌های دردناک و منقبض را می‌توانید با گذاشتن کیسه آب گرم یا پد گرمایی شل کنید. گرمادرمانی را هر بار به مدت ۲۰ دقیقه انجام بدهید.

• مسکن مصرف کنید:

داروهای بدون نسخه مانند ناپروکسن (الیو)، استامینوفن (تایلنول و اقلام مشابه) یا ایبوپروفن (مورتین IB، ادویل و اقلام مشابه) درد را تسکین می‌دهد.

• دامنه حرکتی مفصل زانو را حفظ کنید:

تمرین‌های ساده و ملایم را طبق دستوری که پزشک معالج داده است، یک یا دو روز پس از آسیب‌دیدگی انجام بدهید تا دامنه حرکتی مفصل آسیب دیده حفظ شود. عدم تحرک و استراحت مطلق باعث خشک و سفت شدن مفصل می‌شود.

• زانوبند ببندید:

برای ثابت نگه داشتن کشکک زانو باید از زانوبند استفاده کنید.

• گلوکزآمین یا مکمل‌های التیام دهنده مفصل مصرف کنید:

مصرف این مکمل‌ها برای درمان دررفتگی کشکک زانو مفید است.

فیزیوتراپی برای درمان دررفتگی کشکک یا کاسه زانو

ارزیابی و درمان فیزیوتراپی پس از دررفتگی کشکک زانو ضروری است. متخصص فیزیوتراپی برای درمان دررفتگی زانو از روش‌هایی مانند ماساژ بافت نرم، چسب زدن (تیپینگ)، بستن بریس، طب سوزنی، سرمادرمانی یا گرمادرمانی، موبیلیزاسیون (متحرک‌سازی)، ورزش‌درمانی و آموزش حرکات مناسب برای رفع مشکلات مربوط به انعطاف‌پذیری، قدرت و تعادل زانو بهره می‌گیرد تا به‌این ترتیب علائم کمتر شود.

همچنین متخصص فیزیوتراپی عامل‌هایی را که بیمار را مستعد دررفتگی کشکک زانو می‌کند، بررسی می‌کند تا علت زمینه‌ای این بیماری را برطرف کند. برای مثال ضعف و انقباض عضلات، شل بودن مفصل (حرکت بیش از اندازه مفصل)، کم‌عمق بودن شیار فمورال، ناهنجاری‌های زیست‌مکانیک، تکنیک ضعیف، تعادل نامناسب و … می‌تواند علت اصلی این بیماری باشد.

حرکات مناسب برای توانبخشی دررفتگی کشکک زانو

در این بخش با بهترین حرکت‌ها برای توانبخشی زانوی دررفته آشنا می‌شوید. اگر عامل‌های خطر دررفتگی زانو را دارید، انجام دادن این تمرین‌ها را شروع کنید تا به تدریج به توانبخشی زانوی دررفته کمک کنید.

کشش پا

حرکت کشش پا نقش مهمی در افزایش قدرت عضله چهارسر پس از دررفتگی زانو دارد. این حرکت را زمانی انجام بدهید که بتوانید پای آسیب دیده را بدون درد شدید، منقبض و صاف کنید.

برای انجام دادن این حرکت روی لبه میز بنشینید تا پای آسیب دیده آویزان شود و به راحتی به سمت زمین تاب بخورد. پا را با منقبض کردن عضله‌ها با دقت صاف کنید. وقتی پا کاملاً صاف شد، ۸ ثانیه صبر کنید، سپس پا را پایین بیاورید. حرکت را ۱۰ بار به منظور بازیابی قدرت عضله تکرار کنید.

حرکت دوچرخه

استفاده از دوچرخه ثابت در باشگاه، کمک بسیار زیادی به توانبخشی زانوی دررفته می‌کند. بازیابی دامنه حرکتی از دست رفته در زمان دررفتگی زانو، فایده اصلی انجام دادن حرکت دوچرخه است.

به محض آن‌که توانستید مفصل زانو را بدون درد حرکت بدهید، می‌توانید حرکت دوچرخه را با شدت متوسط انجام بدهید. در ابتدا به مدت ۵ دقیقه از دوچرخه ثابت استفاده کنید و این حرکت را سه بار در روز انجام بدهید. مدت زمان استفاده از دوچرخه ثابت را به تدریج بیشتر کنید تا در نهایت به سی دقیقه برسید.

کشش همسترینگ

این حرکت عضله‌های چهارسر را می‌کشد و خشکی زانوی دررفته را کمتر می‌کند. برای آن‌که انجام دادن این حرکت برای‌تان راحت‌تر شود، به کمربند یا کش ورزشی منعطف برای نگه داشتن کف پا نیاز دارید.

به پشت دراز بکشید و کمربند را دور نرمه پا بیاندازید. سپس کمربند را به آرامی بکشید تا پا بلند شود. پای دیگر را هنگام بالا بردن پای آسیب دیده روی زمین نگه دارید. ۱۵ ثانیه در این موقعیت بمانید، سپس جای پاها را عوض کنید. این حرکت را سه بار در روز انجام بدهید تا کاسه زانوی دررفته بهتر شود و خشکی مفصل کمتر شود.

نکته‌های احتیاطی

هرچند انجام دادن حرکات اصلاحی فایده‌های بسیاری برای توانبخشی دررفتگی کاسه زانو دارد، ممکن است ورزش کردن باعث دررفتگی مجددی شود که می‌توان شدیدتر از آسیب قبلی باشد. بنابراین نکته‌های احتیاطی زیر را هنگام ورزش‌درمانی رعایت کنید:

• چنانچه هنوز درد دارید، هیچ حرکت ورزشی را انجام ندهید. حتی اگر دردتان خفیف است، ورزش نکنید، چون ممکن است ورزش در عوض مفید بودن، آسیب‌دیدگی را شدیدتر کند.
• اگر حین ورزش دچار درد شدید، انجام دادن حرکت را بلافاصله متوقف کنید. اگر خود را مجبور کنید که حرکت را با وجود احساس درد انجام بدهید، ممکن است دچار عوارض ناخوشایندی شود و آسیب‌دیدگی بدتر شود.

درمان جراحی دررفتگی کشکک زانو

رباط اگر به دلیل دررفتگی زانو آسیب دیده باشد، جراحی ترمیمی غالباً بر روی رباط آسیب دیده پاتلوفمورال انجام می‌شود و جراح رباط را با تاندون اهدایی ترمیم می‌کند. اگر غضروف مفصلی آسیب دیده باشد، جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم آن انجام می‌شود. اگر آسیب‌دیدگی و مشکل زانو درمان نشود، مشکل ناپایداری مزمن زانو ایجاد می‌شود و زمینه برای ابتلا به آرتریت فراهم می‌شود.