آزمون و ارزیابی قدرت و نیروی عضلانی چگونه انجام می‌شود؟

ارزیابی و درجه‌بندی قدرت عضلات، سیستمی است که توسط متخصصین فیزیوتراپی برای تعیین نحوه عملکرد عضله یا گروهی از عضلات استفاده می‌شود. متخصص فیزیوتراپی شما ممکن است در طول ارزیابی و معاینه اولیه و در فواصل منظمی پس از آن، قدرت عضلانی شما را ارزیابی کند تا پیشرفت شما را در طول روند توانبخشی بسنجد.

اندازه‌گیری قدرت عضله ممکن است یکی از مؤلفه‌های مهم در برنامه توانبخشی شما باشد، به ویژه اگر متخصص فیزیوتراپی‌تان احساس کند که ضعف عضلانی در درد و محدود شدن دامنه تحرک شما نقش دارد. روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری قدرت عضلات وجود دارد که هم نتایج عینی و هم مشاهده‌ای را ارائه می‌دهد.

تعریف قدرت عضلانی

قدرت عضلانی به عنوان توانایی انقباض و تولید نیرو در یک عضله تعریف می‌شود. قدرت عضله با استقامت عضله متفاوت است؛ مورد دوم با توجه به مدت زمانی که عضله می‌تواند یک کار خاص را قبل از ناتوانی در آن انجام دهد، تعریف می‌شود. با این اوصاف، برای دستیابی به عملکرد بدنی و تحرک بهینه، هم قدرت و هم استقامت عضله مورد نیاز است.   

موارد بسیاری وجود دارد که می‌تواند قدرت عضله را محدود کند، از جمله:

در صورت مراجعه به یک متخصص فیزیوتراپی، هر شرایطی که داشته باشید، قطعاً قدرت عضلانی‌تان مورد بررسی قرار می‌گیرد. این نه تنها شامل ارزیابی عضلات بزرگتر مانند عضله دو سر بازو یا همسترینگ می‌شود بلکه همچنین عضلات کوچکتر مانند مچ دست و دست را، در صورت عمل جراحی تونل کارپال، در برمی‌گیرد.

تست‌های دیگری که معمولاً در طول ارزیابی انجام می‌شوند، انعطاف‌پذیری، نحوه راه رفتن، دامنه حرکتی، تعادل، هماهنگی و تحرک شما را اندازه‌گیری می‌کنند. این نتایج مبنا، به متخصص فیزیوتراپی کمک می‌کند تا پیشرفت شما را در طول دوره توانبخشی پیگیری کند.

دو روش وجود دارد که متخصصین فیزیوتراپی برای اندازه‌گیری قدرت عضله استفاده می‌کنند: تست دستی عضله و تست دینامومتریک عضله.

تست دستی برای ارزیابی قدرت عضلانی

تست دستی عضلات (MMT) پرکاربردترین روش برای تست قدرت عضلات است. برای انجام این تست، متخصص فیزیوتراپی به بدنتان، در جهات خاصی فشار می‌آورد در حالی‌ که شما در برابر این فشار مقاومت می‌کنید. سپس بسته به میزان مقاومت در برابر فشار، نمره یا درجه‌ای برای این قدرت تعیین می‌شود. ارزیابی قدرت عضله با تست دستی عضلات (MMT) در مقیاس پنج نقطه‌ای اندازه‌گیری می‌شود:

• ۵/۰ : درجه ۵/۰ به این معنی است که شما قادر به ایجاد انقباض قابل‌ توجهی در یک عضله بخصوصی نیستید. این می‌تواند هنگامی رخ دهد که عضله فلج شده باشد، مانند بعد از سکته مغزی، آسیب نخاعی یا رادیکولوپاتی گردن یا کمر. گاهی اوقات، درد می‌تواند کلاً مانع از انقباض عضله گردد.
• ۵/۱ : درجه ۵/۱ وقتی رخ می‌دهد که انقباض عضله‌ای، دیده می‌شود اما هیچ حرکتی رخ نمی‌دهد. در این حالت، عضله به اندازه کافی قوی نیست که بتواند قسمت خاصی از بدن را در برابر نیروی جاذبه بلند کند یا آن را هنگامی که در موقعیت کاهش جاذبه قرار دارد، حرکت دهد. یک انقباض کوچک در عضله ممکن است با لمس (لمس فیزیکی) تشخیص داده شود اما برای تأثیر حرکت کافی نیست.
• ۵/۲ : وقتی عضله منقبض می‌شود اما نمی‌تواند قسمتی از بدن را کاملاً بر خلاف جاذبه حرکت دهد، درجه ۵/۲ برای این حالت اختصاص داده می‌شود. با این وجود، وقتی نیروی جاذبه با تغییر در موقعیت بدن کاهش یا از بین می‌رود، آن قسمت از بدن قادر خواهد بود تا در طی دامنه کامل حرکتی خود حرکت کند.
• ۵/۳ : در صورت داشتن درجه ۵/۳، شما می‌توانید عضله و بدن را از طریق دامنه حرکتی کامل نسبت به نیروی جاذبه منقبض کنید؛ اما وقتی مقاومتی اعمال می‌شود، عضله قادر به انقباض نیست.
• ۵/۴ : درجه ۵/۴ نشان می‌دهد که عضله به حداکثر مقاومت می‌رسد. عضله قادر به انقباض و اعمال مقاومت است، اما در صورت اعمال حداکثر مقاومت، عضله قادر به انقباض نیست.
• ۵/۵ : درجه ۵/۵ به این معنی است که ماهیچه عملکرد طبیعی دارد و حتی در صورت اعمال حداکثر مقاومت، قادر است موقعیت خود را حفظ کند.

اگرچه تست دستی عضله به مشاهده ذهنی متکی است، معیارها و تعاریف به‌اندازه‌ای متمایز در نظر گرفته می‌شوند که نتایج نسبتاً قابل‌اعتمادی را ارائه دهند.

گاهی اوقات، متخصص فیزیوتراپی ممکن است از علامت + یا – برای درجه‌بندی قدرت عضله به ‌صورت نیم بخشی استفاده کند. به عنوان مثال، درجه ۵/+۴ نشان می‌دهد که عضله شما به حداکثر مقاومت رسیده اما در طی انجام تست توانسته است مقداری مقاومت ایجاد کند. درجه ۵/-۴ به این معنی است که عضله شما در حین انجام تست، در آستانه افت و فروپاشی قرار نگرفته است.

تست دستی عضلات (MMT) روشی پر کاربرد است زیرا ارزان و به راحتی در دسترس می‌باشد؛ انجام این تست آسان است و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. با این اوصاف، درجه اطمینان این تست در دامنه خوب (5/4) تا حد نرمال (5/5) کمتر است و نتایج اغلب بین متخصص و متخصصی دیگر متفاوت می‌باشد.

تست دینامومتریک برای ارزیابی قدرت عضلانی

روش دیگر اندازه‌گیری قدرت عضلات، روش دینامومتری نام دارد و شامل دستگاهی به نام دینامومتر است که در دست گرفته می‌شود. تست دینامومتریک عضله، رابطه طول و کشش عضله را ارزیابی می‌کند، به این معنی که اکنون یک عضله در هنگام انقباض ایزومتریک، نسبت به طول عضله، فشار زیادی ایجاد می‌کند.

این تست با قرار دادن قسمت بخصوصی از بدن در موقعیتی انجام می‌شود که تحت تأثیر جاذبه قرار نگیرد. پس از قرارگیری دینامومتر بر روی عضله، فرد برای چند ثانیه فشار بر روی آن وارد می‌کند. سپس عددی به پوند یا کیلوگرم نمایش داده می‌شود. برخی از دستگاه‌ها دیجیتال هستند و برخی دیگر فنردار هستند.

برای تعیین کمیت قدرت عضلانی به طور نسبی، عدد دینومتریک با مقادیر مرجع (مورد انتظار) برای یک فرد در سن و جنسیت مشابه مقایسه می‌شود. از این عددها برای پیگیری و بررسی عملکرد هنگام انجام فیزیوتراپی استفاده می‌شود.

علاوه بر دینامومترهای ایزوکینتیک استاندارد که برای اندازه‌گیری گروه‌های اصلی عضلانی مانند آرنج، ران، شانه یا زانو استفاده می‌شود، دینامومتر دستی نیز وجود دارد که می‌تواند قدرت گرفتن اجسام با دست و حتی قدرت فشار دادن اجسام را اندازه‌گیری کند.

حرف آخر

اگر دچار ضعف عضلانی و در نتیجه از دست دادن تحرک عملکردی هستید، در مورد بررسی علل احتمالی با پزشک خود صحبت کنید. اگر اعتقاد بر این است که علت این مسئله، اسکلتی عضلانی است، ممکن است شما به یک متخصص یا جراح ارتوپدی ارجاع داده شوید یا اگر ضعف عضلانی ناشی از اختلال عصبی باشد، شما به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوید.

تنها با یک تشخیص صحیح است که یک فیزیوتراپیست می‌تواند ارزیابی مناسب را انجام داده و یک برنامه توانبخشی مؤثر برای بیمار خود تنظیم کند.