استرس اکسیداتیو چیست؟
وجود اکسیژن اضافی در بدن موجب «مسمومیت ناشی از اکسیژن» می شود. معادل جدید و علمی این واژهی قدیمی «استرس اکسیداتیو» است. اکسیژن برای بقای بدن انسان و کارکرد سلولهای بدن ضروری است. ولی مقدار بیش از حد نیاز آن در سلولها منجر به تولید مولکولهایی میشود که موجب بروز مشکلاتی می شود.
مطالعات فراوانی، امروزه نشان داده اند که وجود اکسیژن اضافی در بافت ها موجب آسیب مولکولی شده و ضایعات متعددی را به وجود میآورد. برای مثال وجود استرس اکسیداتیو در سلولها موجب آسیب ژنی شده و باعث بیماری سرطان می شود.
وجود استرس اکسیداتیو در بدن موجب اکسیده شدن چربی های موجود در لیپوپروتئینها (LDL) شده و باعث پیشرفت ضایعات قلبی و عروقی میشود. به علاوه امروزه ارتباط استرس اکسیداتیو و بیماری هایی مانند دیابت، آسم و سایر بیماری های التهابی به خوبی روشن شده است.
در بدن انسان همواره تعادلی بین آنتی اکسیدانها و رادیکال های آزاد وجود دارد. هنگامی که این تعادل به نفع رادیکال های آزاد به هم خورد، استرس اکسیداتیو به وجود میآید.
استرس اکسیداتیو به طور طبیعی به عنوان وسیله ی دفاعی برای از بین بردن عوامل عفونت زا در بدن مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل به رادیکالهای آزاد عبارت «شمشیر دو سر تیغ» اتلاق میشود.
فروشگاه بازار پزشکی با بهره گیری از بهترین برندها و دانش فنی خود توانسته تا کنون خوش بدرخشد. فروشگاه بازار پزشکی از هر گونه تلاشی برای بالا بردن کیفیت خرید مشتریان خود دریغ نمیکند و همواره در تلاش است تا اسان ترین فرایند خرید با قیمت های واقعی و بدون واسطه از برندهای معتبر را برای مشتریان خود فراهم آورد. تامین مطمئن، سریع و اقتصادی کالاهای پزشکی و لوازم سلامت کاربران با بالاترین کیفیت از اولویت های سایت بازار پزشکی می باشند. به منظور رفاه حال شما عزیزان امکان پاسخگویی به سوالات شما عزیزان در خصوص محصولات، نحوه سفارش، تعیین سایز و موارد دیگر می توانید با تلفن ۰۲۱۹۲۰۰۷۷۲۴ و ۰۹۳۶۱۰۵۳۳۳۳ در ساعات کاری 10 تا 17 در ارتباط باشید.
یعنی رادیکال های آزاد علاوه بر این که موجب خنثی شدن عوامل عفونت زا میشوند، از طریق افزایش التهاب می توانند موجب افزایش استرس اکسیداتیو شوند.
برای مثال در بیماری آسم، گلبولهای سفید (نوتروفیل ها) بعد از این که فعال شدند و تجمع یافتند، مواد اکسیژنی فعال (ROS) تولید می کنند و به فضای اطراف خود ترشح میکنند.
این مواد اکسیژنی فعال هم زمان با بی اثر کردن ویروس ها و باکتری ها، موجب افزایش التهاب شده و از طریق باریک تر کردن راه های هوایی موجب حملات آسمی (Exacerbation) می شوند. این مکانیسم یکی از اصلی ترین علل حمله ی آسمی در بیماران در معرض ویروس سرماخوردگی است.
برای توضیح بیش تر در مورد آنتی اکسیدان ها باید اضافه کرد که آنتی اکسیدان ها به دو دسته ی رژیمی و غیر رژیمی تقسیم می شوند. آنتی اکسیدان های رژیمی آنتی اکسیدان هایی هستند که بدن انسان قادر به ساختن آن ها نبوده و از طریق تغذیه وارد بدن انسان می شوند.
از این آنتی اکسیدان ها می توان به ویتامین C ،E، کارتنوئیدها و فلاونوئیدها اشاره کرد. این مواد غذایی علاوه بر ایفای نقش تغذیه ای در بدن انسان می توانند موجب غیر فعال شدن رادیکال های آزاد شوند.
مکانیسم های مختلفی درباره بی اثر شدن رادیکال های آزاد توسط آنتی اکسیدان ها شناسایی شده اند. این آنتی اکسیدان ها در حقیقت تحت تأثیر رادیکال های آزاد تخریب شده و از تخریب ملکولی سلول جلوگیری می کنند. به زبان ساده آنتی اکسیدانها در مقابل رادیکالهای آزاد، خود را «پیش مرگ» مولکول های حساس و مهم سلول ها می کنند.
آنتی اکسیدان های رژیمی مانند ویتامین C و E می توانند همدیگر را شارژ کنند. بدین معنا که موجب فعال شدن مولکول غیر فعال شده ی یکدیگر شوند. به همین دلیل اثر متقابل آنتی اکسیدان ها به نظر می رسد که دریافت هم زمان مخلوطی از آنتی اکسیدان ها مؤثرتر از دریافت دوز بالای یکی از آنتی اکسیدان ها به تنهایی است.
هم چنین مشاهده شده است که آنتی اکسیدان های مختلف موجب تقویت فعالیت آنتی اکسیدانی، آنتی اکسیدان های دیگر می شوند.
نوع دوم آنتی اکسیدان ها، مولکول هایی هستند که به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارند. بعضی از این مولکول ها خاصیت آنزیمی دارند. از این آنتی اکسیدان ها می توان به آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز، سوپر اکسید دسیموتاز و کاتالاز اشاره کرد که موجب غیر فعال شدن پراکسیدها، سوپراکسیدها، می شوند. غلظت بالای این مولکول های بیوشیمیایی در بافت ها موجب آسیب سلولی می شود.
امروزه تحقیقات فراوانی بر روی چگونگی تأثیر رادیکال های آزاد در بدن انسان و نقش محافظتی آنتی اکسیدان ها انجام شده است. برای مثال مطالعات متعددی نشان داده اند که آنتی اکسیدان ها می توانند از بروز بیماری های مختلفی مانند سرطان، بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، آسم و سایر بیماری های التهابی پیشگیری کنند.
هم چنین تحقیقات جدید نقش پیشگیری کنندگی، مؤثر، مکمل، یاری های آنتی اکسیدانی را در بروز بیماری های التهابی نشان داده اند.
با افزایش رفاه بشری شیوع بیماری های تمدن افزایش یافته است. دانشمندان هم چنین ضایعات و مشکلات ناشی از رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو را به تغییر در نحوه ی زندگی (Life Style) ربط می دهند. تحرک کم و رژیم های غذایی پر کالری با چربی های بالا موجب افزایش استرس اکسیداتیو می شود.
به همین علت توصیه می شود که افراد علاوه بر پیروی از یک رژیم غذایی متعادل از نظر انرژی و مواد مغذی، از مصرف بالای میوه جات و سبزیجات اطمینان حاصل کنند.
از منابع غذایی ویتامین C که یکی از آنتی اکسیدان های مهم محلول در آب است، می توان به مرکبات اشاره کرد. هم چنین روغن های گیاهی دارای منابع سرشار ویتامین E می باشند.
کاروتنوئیدها نیز در سبزیجاتی مانند هویج و گوجه فرنگی یافت می شوند. ویتامین E و کاروتنوئیدها از آنتی اکسیدانهای محلول در چربی هستند. غنی بودن روغن های گیاهی خوراکی از ویتامین E، این حقیقت را آشکار می کند که به طور طبیعی ماده ی غذایی مستعد فساد اکسیداتیوی (به دلیل دارا بودن پیوندهای دوگانه فراوان) دارای آنتیاکسیدان محافظت کننده استرس اکسیداتیو نیز می باشد.
هم چنین از منابع مهم تلاونوئیدها می توان به چای، سیب و پیاز اشاره کرد. مصرف به اندازه ی میوه جات و سبزیجات حاوی آنتی اکسیدان ها باعث برگشتن تعادل بین رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها شده و از تأثیر رادیکال های آزاد بر مولکول های حیاتی بدن جلوگیری می کند.
در نهایت توصیه می شود که افراد علاوه بر کنار گذاشتن عادات یک زندگی متمدن (که شامل فعالیت بدنی پایین، رژیم غذایی سرشار از کالری و چربی و زندگی در یک محیط آلوده از نظر اکسیدان های دفعی در هوا) از یک رژیم کم کالری، کم چربی و سرشار از میوه جات و سبزیجات پیروی کنند.
بدیهی است که دانش امروز بشری تمام آنتی اکسیدان های موجود در رژیم غذایی را شناسایی نکرده است. به همین دلیل توصیه می شود که به جای مکمل های غذایی، آنتی اکسیدان ها را از منابع مختلف غذایی (شناخته شده یا ناشناخته) تأمین کرد.
پرسش: چرا بعد از پوست کندن سیب رنگ آن قهوه ای می شود؟ چرا بعد از اضافه کردن آب لیمو رنگ قهوه ای به وجود نمی آید؟
پاسخ: بعد از بریدن یا پوست کندن سیب، به دلیل ورود اکسیژن به بافت های تخریب شده و نیز تخریب سلول ها و ترشح محتویات سلولی، سلسله واکنش های شیمیایی صورت می گیرد که منجر به قهوه ای شدن سیب می شود.
در اصل ترکیبات فنلی موجود در سیب توسط آنزیمی به نام پلی فنل اکسیداز، در حضور اکسیژن، اکسید می شود. محصول اکسید شده نهایی رنگ قهوه ای داشته و دلیل قهوه ای شدن برش های سیب است.
سیب های مختلف درجه ی قهوه ای شدن متفاوتی دارند ولی تقریباً همه ی سیب ها بعد از بریده شدن و پوست کنده شدن قهوه ای می شوند. روش های مختلفی برای جلوگیری از قهوه ای شدن سیب وجود دارد.
اضافه کردن مواد آنتی اکسیدانی و نیز کاهش pH محیطی می توانند از قهوه ای شدن سیب جلوگیری کنند. اضافه کردن آب لیمو که حاوی آنتی اکسیدان ویتامین C است و موجب کاهش pH محیط (به دلیل خاصیت اسیدی اش) می شود، می تواند از قهوه ای شدن سیب جلوگیری کند.